Zodra je belichting in de teelt van Bouvardia met gelijkstroom in plaats van wisselstroom voedt, zijn besparingen van 15.000 tot 20.000 euro per jaar haalbaar. Dat concluderen specialisten in gelijkstroom (DC), maar die conclusie wordt ook onderschreven door Bouvardia-kweker Jaap Vreeken. De kweker en de specialisten kwamen aan het woord tijdens een recent gehouden inspiratiesessie over gelijkspanning in de gebouwde omgeving.
Het is niet primair de energiebesparing die voor het grote financiële voordeel zorgt. Het zijn juist de lagere exploitatiekosten in de vorm van afschrijving op aanschaf van componenten en slijtage van onderdelen waarin het voordeel zit. Daarnaast, en dat benadrukte Jaap Vreeken, hebben lampen op gelijkstroom een belangrijk teelttechnisch voordeel. Met lampen op gelijkstroom wordt het eenvoudiger om zeer gericht een deel van de Bouvardia’s ‘op commando’ in bloei te trekken.
Voeding en besturing via één kabel
Lampen op gelijkstroom zijn veel eenvoudiger en zelfs per stuk aan te sturen. Dat komt doordat het gelijkstroomnet, dat voor de voeding van de lampen zorgt, ook meteen een besturingssysteem is. Via één en dezelfde kabel krijgen de lampen hun elektriciteit, maar ook besturingscommando’s. Jaap Vreeken kan daarmee exact bepalen welke lampen hij aan zet, hoe lang ze branden, maar ook op welke intensiteit. Dat is belangrijk, omdat Bouvardia een ‘korte dag plant’ is. Daarmee is hij sterk stuurbaar via belichting. De plant maakt bloemen bij minder dan 12 uur licht. Krijgt hij meer dan 16 uur licht, dan blijft hij doorgroeien en maakt hij geen bloemen.
Veel minder warmteproductie
De resultaten van het proefproject werden op 9 februari jongstleden uitgebreid getoond tijdens een bijeenkomst bij de Bouvardia-kweker in Rijssenhout. Op zijn bedrijf zijn de SON-T lampen nu circa een jaar rechtstreeks aangesloten op een gelijkstroomnet. Bij een ‘conventioneel’ elektriciteitsnet heeft elke lamp een omvormer nodig die wisselstroom omvormt naar gelijkstroom. Bij de omvorming van elektriciteit gaat energie verloren en wordt warmte geproduceerd. Echter, de energiewinst op dat onderdeel is, zo blijkt in de praktijk, slechts 2,5 á 3 procent. Die winst is dan ook niet voldoende om de investering te verantwoorden.
Bestuurbaarheid van de lampen
Het zijn echter de vele bijkomende voordelen die zorgen dat de investering en de besparing tot wel 20.000 euro per jaar per hectare kan oplopen. Allereerst door de bestuurbaarheid van de lampen. Zeker in een teelt als Bouvardia is dat erg belangrijk. Doordat je lampen op gelijkspanning veel beter kunt regelen, kun je bepaalde plantvakken binnen de teelt op een lager lichtniveau belichten en daarmee energie besparen. Bepaalde plantvakken – en die kunnen heel klein zijn, in theorie zelfs per lamp regelbaar – kun je korter of langer belichten, of op een andere intensiteit, om zo de groei en bloei heel precies te sturen.
Veel minder koper per hectare
Daarnaast zitten er grote voordelen in de technische aspecten van een gelijkstroomnet en de gelijkstroomcomponenten, vertelt Harry Stokman van het bedrijf Direct Current, de deskundige en autoriteit op het gebied van DC in Nederland. “Allereerst is er een forse besparing in koper. Als je alle verlichting in gelijkstroom uitvoert, heb je 2000 kilo koper per hectare aan kabels minder hangen. Daarnaast zijn belichtingsarmaturen op gelijkstroom kleiner, met minder componenten. Ook is de levensduur van DC-armaturen en DC-componenten veel langer, in vergelijking tot lampen en systemen op wisselstroom. Dat betekent dat een teler zijn investering over een langere termijn kan afschrijven, waardoor het rendement op zijn investering hoger uitvalt. Uiteindelijk zullen al die financiële voordelen oplopen tot een besparing van 15.000 tot 20.000 euro per hectare per jaar.
Wetten en normen zijn obstakel
Volgens Stokman is de investering in een belichting op gelijkstroom voor een kwekerij waar nog geen lampen hangen nu al goedkoper dan investeren in een installatie op wisselstroom. Bij een kwekerij met bestaande belichting ligt dit genuanceerder. Daar is het afhankelijk van de randvoorwaarden en de wijze waarop het bedrijf energie afneemt of opwekt.
Knelpunt bij het aanleggen van een installatie op gelijkstroom is het feit dat de hele normering en alle wetten op wisselstroom zijn gebaseerd. Dat zorgt voor problemen die de marktpartijen zelf niet goed kunnen oplossen. Het proefproject DC=DeCent in Rijssenhout, en het hele tuinbouwcomplex PrimAviera, heeft daarvoor een GreenDeal met de overheid gesloten, waardoor er binnen het project minder strikt met die wetten en normen kan worden omgesprongen. Op andere locaties zal er eerst nauw overleg moeten plaats vinden met de netbeheerders, maar mogelijk ook met andere overheden en officiële instanties. Dat maakt het overstappen op een belichtingsinstallatie op gelijkstroom niet eenvoudig. Al zijn de specialisten er al wel van overtuigd dat uiteindelijk gelijkstroom het gaat winnen van de wisselstroom.
Tekst: Rob van Mil, beeld: Vreeken Bouvardia
