Blockchain is geen Haarlemmerolie, was de conclusie van de bijeenkomst van Tuinbouw Digitaal op 6 juni in het Hortiversum in Zoetermeer. Maar de slecht begrepen technologie biedt wel degelijk kansen om ketens efficiënter, transparanter en veiliger te maken en nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen. Daarvoor zijn wel standaarden nodig.
Circa 80 deelnemers – waarvan opvallend veel buiten de sector – kwamen op de bijeenkomst in het voormalige PT-gebouw af, die werd geleid door Harrij Schmeitz van Fresh Information Center. Hij herinnerde de zaal aan een uitspraak van professor Volberda, die zei dat sociale innovatie effectiever is dan technologische innovatie. Dat geldt ook voor blockchain. Kernvraag is: wat kun je ermee? En wat heeft de tuinbouw er aan? Blijft blockchain vooral een buzz-woord, dat over de (Gartner) hype heen is? Of wordt het misschien wel groter dan het internet, zoals sommigen voorspellen. Vier sprekers gaven hun visie op het fenomeen blockchain en hun (eerste) lessen uit de praktijk.
Permission based
Volgens Louis de Bruin van IBM is het principe van blockchain al heel oud en is het een vorm van boekhoudtechnologie. “Het is eigenlijk geen technisch probleem, maar gaat over de vraag: hoe creëer je vertrouwen zonder dat er misbruik van gemaakt kan worden.” Blockchain is nu vooral bekend van de technologie achter bitcoin en andere cryptovaluta. “Hierbij is sprake van een open blockchain, waarbij iedereen kan zien hoe de hazen lopen. Maar bedrijven willen niet alle info met iedereen delen. Ook gebruiken publieke blockchains heel veel energie, ontstaan er soms conflicten tussen de – anonieme – gebruikers en is het aantal transacties per seconde veel te laag. Dat kun je oplossen door de blockchain permissioned based te maken.” In zo’n blockchain zitten partijen die met elkaar afspraken maken over de technologie en de samenwerking. “Standaarden zijn daarin enorm belangrijk”, benadrukte De Bruin.
Informatie-uitwisseling
Het grote voordeel is dat een blockchain de informatie-uitwisseling tussen partijen vereenvoudigt, zonder tussenkomst van een centrale partij. “Bij een transactie zijn soms wel honderd partijen betrokken, die allemaal met elkaar gaan communiceren. Dat gaat weleens fout, bijvoorbeeld door handmatig overtikken. Veranderingen in een blockchain worden bij iedereen op hetzelfde moment doorgevoerd, dus ben je er zeker van dat iedereen op hetzelfde moment over dezelfde informatie beschikt.”
Een van de blockchain-projecten waarbij IBM is betrokken is Food Trust, dat de ’time to track’ van producten terugbrengt van 6 dagen naar 13 seconden. Dat kan een groot voordeel zijn bij voedselcrises, zoals fipronil. “Je kunt er heel snel mee achterhalen welke stappen een product heeft doorlopen en afbakenen waar in de keten iets fout is gegaan”, aldus De Bruin.
Standaarden nodig
Volgens Loek Boortman van GS1 Nederland – bekend van de streepjescode – is het standaardiseren van blockchain protocollen niet aan GS1, maar aan partijen als IBM. “Wel adviseren wij om GS1 standaarden in te bouwen als het gaat om artikelcodering. Dat maakt het mogelijk om jouw bestanden te koppelen aan datasets uit andere omgevingen. Dat maakt het interessant en daar zijn we eigenlijk al 40 jaar naar op zoek.”
Een voorwaarde voor het slagen van een blockchain is het gebruik van kwalitatief goede informatie, zei Boortman. “Je moet uitgaan van hoogwaardige en gestructureerde datasets. Dat moeten we met elkaar gaan regelen, standaarden kunnen daarbij helpen.” Binnen enkele maanden zal GS1 Cloud worden gelanceerd, waarin de informatie zit van 80 miljoen producten. “Dat lijkt veel maar is nog geen tiende van alle artikelen met een streepjescode, buiten China om. Die cloud hebben we naast de blockchain nodig om alle informatie koppelbaar te maken.”
Vertrouwen in ketens
Lan Ge van Wageningen Economic Research is coördinator van de PPS Blockchain for Agrifood en de PPS Automated Compliance in Agrifood. “Is blockchain over de (Gartner) hype?”, vroeg zij zich hardop af. Zij heeft echter hoge verwachtingen van blockchain voor agrifood en tuinbouw & uitgangsmaterialen. “Agrifoodketens zijn heel informatie-intensief. Dat zien wij als consument niet, alleen de labels, claims en logo’s. Informatie wordt echter niet altijd gedeeld met elkaar, terwijl er steeds meer informatie met het product wordt meeverkocht. Compliance – aantonen dat een product voldoet aan eisen van labels en wettelijke regels – is nu heel ingewikkeld, het proces is ondoorzichtig. Met blockchain kunnen we naar een gezamenlijke bron van waarheid. De grootste uitdaging is om iedereen mee te krijgen.” Volgens de wetenschapper kan blockchain het gebrek aan vertrouwen oplossen, maar ook nieuwe waarden creëren, bijvoorbeeld door kortere en eerlijkere ketens.
De belangrijkste uitdagingen van blockchains zijn de technische (rekenkracht, schaalbaarheid, betrouwbaarheid) en sociale schaalbaarheid (met wie ga je informatie delen), het ontwikkelen van een ecosysteem (je hebt altijd meerdere partijen nodig, welke afspraken maak je met elkaar, wie is bereid samen te werken) en het business en governance model (wie heeft toegang, wie bouwt de toegang en wie gaat investeren), aldus Lan Ge. Zij riep ondernemers in food, feed en flowers op aan te haken bij de PPS Automated Compliance, om via user cases kennis en ervaring op te bouwen in samenwerking met WUR en TNO.
Geen Haarlemmerolie
Volgens Niels Snoep van Rabobank heeft driekwart van de ondernemers wel van blockchain gehoord, maar is er nog niet mee bezig. Volgens de innovatiemanager is dat ook geen probleem, omdat de volle potentie van blockchain pas over vijf tot tien jaar zichtbaar wordt. De bank is er zelf wel druk mee bezig, met een Blockchain Accelaration Lab. “Die ondersteunt de bank en onze klanten met alles dat gerelateerd is aan blockchain.” De bank heeft inmiddels in samenwerking met IBM en negen andere partijen een eerste applicatie ontwikkeld op basis van blockchain (We.Trade), die internationale handelstransacties sterk moeten gaan vereenvoudigen. Het betreft een permission based blockchain met een smart contract, waarbij in de applicatie allemaal vinkjes verschijnen als aan bepaalde voorwaarden in het contract is voldaan. Het product is nog niet helemaal uitontwikkeld, de lancering ervan wordt binnenkort verwacht. “Het gaat eigenlijk om geautomatiseerde letters of credit, die nu kostbaar zijn en daarom alleen door grote klanten worden gebruikt. De app is bedoeld voor MKB-klanten. Traditionele handmatige processen zijn daarbij niet meer nodig.”
Maar wat kunnen individuele ondernemers zelf met blockchain? Snoep adviseerde per keten te kijken waar sprake is van fraude of wantrouwen. “Maak eerst een marktanalyse: waar gaan dingen mis. Kijk wat een blockchain aan uw keten kan toevoegen. Maar ga niks bouwen als er geen probleem is. Het is geen Haarlemmerolie. Als de technologie invloed gaat hebben op uw verdienmodel, denk dan na over de gevolgen voor uw bedrijf of organisatie.”
Versketens ‘verslimmen’
Volgens Davy de Jong van Foodinsights biedt blockchain een groot potentieel met betrekking tot data-uitwisseling, data-integriteit en schaalbaarheid. “Maar je moet ermee aan de slag gaan om te kijken of het werkt.” Een PPS case met druiven uit Zuid-Afrika leverde verschillende inzichten op. Zo zijn er geen speciale vereisten aan hardware of infrastructuur nodig om met blockchain aan de slag te gaan. Ook toonde de demo aan dat het volgen en real-time updaten van certificaten met behulp van blockchain haalbaar is.
Voor het ‘verslimmen’ van versketens heeft Foodinsights inmiddels een platform ontwikkeld op basis van blockchaintechnologie. Daarmee wil het de herkomst van producten zichtbaar maken en het vertrouwen in die producten versterken, de ketens optimaliseren en winstgevender maken en ook slimmer financieren. “We zien een verschuiving in de land- en tuinbouw van bulk naar steeds meer kleinere, specialistische ketens waarbij de track & trace op orde moet zijn. Ook rekken retailers de voorfinanciering op, wat extra werkkapitaal vraagt van de food & agriketens. Daar spelen wij met ons platform op in.”
Tekst/foto’s: Mario Bentvelsen.
