Hoogenboom Alstroemeria in Nieuwe Wetering breidde de groeilichtinstallatie vorig jaar uit. Tussen de rijen met regelbare SON-T lampen werd in één afdeling LED-verlichting geïnstalleerd, wat de belichtingscapaciteit aldaar met 50% verhoogde tot 150 μmol/m²/s. “De stralingswarmte van SON-T lampen is niet altijd nodig. Met deze hybride-installatie kunnen we intensiever en flexibeler belichten”, zegt vennoot Dick Hoogenboom. “Dat geeft zichtbaar resultaat.”
In hun tuin van 2,9 ha telen de gebroeders André en Dick Hoogenboom uit Nieuwe Wetering sinds 1985 alstroemeria. Het duo streeft er naar om de mooiste, sterkste en gezondste snijbloemen te produceren. “Het duurt lang om een goede reputatie te vestigen, maar je kunt hem heel snel verliezen”, zegt teeltman Dick. “We moeten ons best doen om het peloton voor te blijven, want de concurrentie zit echt niet stil.”
Groeilicht speelt in die kwaliteitswedloop een voorname rol. Eind jaren negentig schaften de gebroeders hun eerste belichtingsinstallatie aan met 600 watt SON-T lampen, goed voor 4.000 lux of 50 μmol/m²/sec PAR licht.
“Bij iedere vervanging of renovatie is het vermogen opgevoerd”, licht de teler toe. “Nu zitten we alweer acht jaar op ongeveer 100 μmol. Vijf jaar geleden is ons hele elektriciteitssysteem vernieuwd en verzwaard en zijn de 600 watt lampen vervangen door 1.000 watt lampen. Deze kunnen we zowel op halve kracht als voluit laten branden.”
SON-T of LED
Vorig jaar wilden de ondernemers de belichtingscapaciteit opnieuw verhogen. Daarbij moest in eerste instantie een keuze worden gemaakt tussen extra SON-T lampen of de aanleg van een tweede systeem op basis van LED-lampen.
Hoogenboom: “Uitbreiden met SON-T was de voordeligste en eenvoudigste optie. We hadden echter geen behoefte aan nog meer stralingswarmte. De keuze viel daarom toch op het duurdere LED-systeem. Wij hebben ook bewust gekozen voor Philips lampen. Hoewel het niet de goedkoopste was, hebben wij toch het meeste vertrouwen in de kwaliteit, de betrouwbaarheid en het serviceapparaat van deze aanbieder.”
Belichtingsstrategie
LED-lampen stralen geen warmte uit op het gewas en zijn naar believen inzetbaar wanneer er behoefte is aan extra groeilicht. Hoogenboom streeft naar een daglengte van zestien uur. Vanaf 1 augustus tot 1 april wordt het daglicht steevast aangevuld met kunstlicht (en stralingswarmte) van de SON-T installatie. In het begin en aan het einde zijn de dagen meestal lang en licht genoeg om te volstaan met een lichtintensiteit van 50 μmol.
“Rond 1 oktober gaan de lampen op vol vermogen”, vult de alstroemeriateler aan. “Nu we ook LED’s hebben hangen, kan ik kiezen welke installatie als eerste aangaat. Wanneer er geen warmtegebrek is, zal dat de LED-installatie zijn. Ik heb hem regelmatig ingezet terwijl de lichtinstallatie in de andere afdeling met uitsluitend SON-T uit bleef, omdat het daar anders te warm zou worden. Overtollige warmte is natuurlijk af te voeren via de luchtramen, maar dat kost ook CO2 en dus groei.”
In de winterperiode en op koude voorjaarsdagen zet de teler de SON-T installatie als eerste aan, omdat hij de stralingswarmte dan goed kan gebruiken. De LED’s vormen in die periode de sluitpost om het lichtniveau op te krikken tot 150 μmol.
Duidelijke meeropbrengst
In overleg met teeltadviseur Marco de Groot en in samenhang met de klimaatregeling denkt de teler nog meer uit de hybride lichtinstallatie te kunnen halen. Hoewel de nieuwe installatie pas sinds november vorig jaar in gebruik is, en hij nog geen ervaring heeft opgedaan met de toepassing tussen 1 augustus en 1 november, is hij tevreden met de voorlopige resultaten.
“Onder het hogere lichtniveau dat we vanaf 1 november realiseerden, produceert het gewas in deze afdeling merkbaar dikkere, hardere en sterkere stelen”, stelt Hoogenboom. “Bovendien ligt de productie een stuk hoger. Afhankelijk van het ras sneden we tot 1 april dertig tot vijftig takken per vierkante meter meer dan normaal.”
Meer water geven
De ondernemer zag ook minder bloemknopverdroging en misvormingen in de kas met het hogere lichtniveau. Hij merkt wel op dat meer licht extra aandacht vraagt voor de watergift. “Het gewas is dan actiever en verdampt meer. Daar was ik in het begin te weinig op gespitst. In één vak was de kraan defect, waardoor het daar lange tijd natter was dan in de andere kraanvakken. In het voorjaar werd dat zichtbaar in een voller gewas met meer takken. Er is dus zeker ruimte voor verdere verbetering. Dat geeft ons nog meer vertrouwen in een positief rendement.”
“Goed rekenen blijft nodig”
Teeltadviseur Marco de Groot volgt de ontwikkelingen rond groeilicht in alstroemeria op de voet. Hij hielp de gebroeders Hoogenboom om de investeringsselectie cijfermatig te onderbouwen.
“De belichtingsniveaus in tal van siergewassen blijven stijgen”, zegt hij. “Alstroemeria is geen uitzondering. Dat is ook nodig om te kunnen concurreren met Afrika, waar de alstroemeriateelt flink wordt uitgebreid. Meer licht is goed voor de kwaliteit, voor de productie én voor een regelmatiger arbeidsfilm van oktober tot juni. Je moet wel kritisch kijken naar waar je vandaan komt, waar je naartoe wilt en hoe je die stap het beste kunt zetten.”
De adviseur vervolgt: “Voor telers die nu nog op een laag lichtniveau zitten, ligt een zwaardere SON-T installatie voor de hand. Wie al wat hoger zit in de hoeveelheid licht en geen extra warmte nodig heeft, zal eerder voor LED kiezen. Bedenk ook dat de fotosynthese van alstroemeria – in tegenstelling tot roos en gerbera – een reactietijd heeft van ongeveer dertig minuten. LED-licht verhoogt de bladtemperatuur niet, in tegenstelling tot SON-T licht. Een te lage bladtemperatuur kan de reactietijd nog meer vertragen. Pas wanneer het basisniveau wordt gedekt met SON-T licht, komt extra LED-licht in aanmerking.”
De lichtrespons varieert bovendien van ras tot ras, vanwege de sterke genetische variatie. Virginia weet extra licht efficiënt te benutten, andere rassen reageren vaak minder sterk. “Het is goed om dat mee te wegen”, zegt De Groot tot besluit.
Lopende proeven en ervaringen
Volgens plantspecialist Stefan Hendriks van Philips doet een flink aantal sierteeltbedrijven ervaring op met hybridebelichting of 100% LED. “We zien in de markt dat LED bij steeds meer bedrijven een rol gaat spelen. Bedrijven worden zich steeds meer bewust van de voordelen. Wel is het belangrijk om goed te realiseren dat het niet een kwestie is van LED’s installeren en verder telen. Het klimaat moet anders worden gestuurd. LED geeft een extra tool, doordat je warmte en licht afzonderlijk van elkaar kunt regelen terwijl dit bij SON-T niet het geval is.” Naast de onderzoeken in groentegewassen is Philips ook betrokken in sierteeltgewassen zoals roos, gerbera, alstroemeria, chrysant en phalaenopsis.
Steeds meer zien in dat er teeltechnische voordelen te behalen zijn, los van het feit dat het in sommige teelten praktisch niet mogelijk is om te verhogen met SON-T vanwege een warmteoverschot, zegt Hendriks. In de praktijk blijkt dat er meer belichtingsuren worden gemaakt met LED vergeleken met een zelfde teelt onder SON-T. “Hierdoor stijgen productie en kwaliteit. Het lukt steeds beter om LED een grotere rol te laten spelen. Wij verwachten dat die trend doorzet en dat op langere termijn LED-systemen het stokje hoogstwaarschijnlijk volledig gaan overnemen.”
Tekst en beeld: Jan van Staalduinen
